Why Doesn’t Ancient Fiction Talk About Feelings? – Issue 65: In Plain Sight – Nautilus

http://m.nautil.us/issue/65/in-plain-sight/why-doesnt-ancient-fiction-talk-about-feelings-rp

Advertisements

สิทธิในการหยุดชีวิตตนเอง

ผมเพิ่งกลับจากการไปประชุมวิชาการของสมาคม International Association of Law and Mental Health หรือสมาคมนานาชาติว่าด้วยกฎหมายกับสุขภาพจิต การบรรยายในวันแรกเป็นเรื่องปรัชญาล้วนๆ และมีการบรรยายของ David Novak จากมหาวิทยาลัยโทรอนโท แคนาดา น่าสนใจมากๆ เลยอยากเอามาเล่ากันฟัง Novak เป็นอาจารย์ประจำสาขาศาสนศึกษา และสนใจเรื่องศาสนายิวเป็นพิเศษ แต่ในการบรรยายครั้งนี้เขาสวมหมวกเป็นนักปรัชญาและเสนอบทความที่มีชื่อเป็นประโยคคำถามว่า “To Whom Does My Body Belong?” คำตอบที่เขาเสนอก็คือว่า ผู้คนทั่วไปที่พูดถึงเรื่องสิทธิในการหยุดชีวิตตนเอง หรือสิทธิในการให้แพทย์หยุดชีวิตให้ มักอ้างเหตุผลในทำองว่า “ร่างกายนี้เป็นของตนเอง” ดังนั้นจะทำอย่างไรกับร่างกายนี้อย่างไรก็ได้ อย่างไรก็ตาม Novak เสนอว่าการคิดแบบนี้มีปัญหา เนื่องจากมนุษย์ต้องพึ่งพาอาศัยกันเป็นอย่างมาก การอ้างว่าร่างกายนี้เป็นของตนเองอย่างเดียว จึงไม่ตรงกับความเป็นจริง เขาเสนอว่าแทนที่จะมาถกเถียงกันว่าร่างกายของตนเองเป็นของใครกันแน่ เขาเสนอว่าเราควรคิดเกี่ยวกับเรื่องนี้ทั้งหมด ภายใต้แนวคิดที่ว่ามนุษย์ทุกคนต้องพึ่งพาอาศัยกัน ไม่มีใครที่เป็นผู้ดูแลผู้อื่นอย่างเดียว แล้วก็ไม่มีใครที่มีแต่คนอื่นมาดูแลโดยไม่ดูแลคนอื่นเลย เมื่อเป็นเช่นนี้ภารกิจของสังคมจึงอยู่ที่การจัดสรรและประสานการดูแลและการได้รับการดูแลเช่นนี้มากกว่า

การเสนอเช่นนี้ทำให้เราอาจมองเห็นว่า โนแวคไม่เห็นด้วยกับการใช้สิทธิในการหยุดชีวิตตนเอง แต่เมื่อฟังไปก็กลับกลายเป็นว่า ภายใต้เครือข่ายของการดูแลและความเอื้ออาทรที่มนุษย์มีต่อกันนั้น การใช้สิทธิในการหยุดชีวิตตนเอง เป็นการกระทำอย่างหนึ่งซึ่งสะท้อนความอาทรนี้ออกมาด้วย ดังนั้นข้อเสนอของเขาก็คือว่า แทนที่จะคิดว่า ร่างกายนี้เป็นของเราคนเดียว เราจะทำอะไรกับร่างกายนี้ก็ได้ เขาเสนอว่าในกรณีที่มีการอ้างอิงถึงสิทธิที่เป็นตัวของตัวเอง ที่ตัวเองจะทำอะไรกับตัวเองก็ได้ เราควรหาอย่างอื่นมาคานการอ้างแบบนี้ ด้วยการชี้ให้เห็นว่าสังคมก็มีบทบาทในการกำหนดว่าใครเป็นใคร และในการหล่อเลี้ยงสมาชิกของสังคมให้ดำรงตนอยู่ด้วย แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่าเราไม่มีสิทธิในการหยุดชีวิตตนเองเมื่อเกิดความจำเป็น (เช่นในกรณีของการเจ็บป่วยหมดทางรักษา) เพราะภายใต้เครือข่ายของความเอื้ออาทร การหยุดชีวิตที่ทุกข์ทรมานอาจจะเป็นการแสดงความเอื้ออาทรอย่างสูงก็ได้ เนื่องจากร่างกายของเราไม่ใช่ของเราคนเดียว การตัดสินใจเกี่ยวกับว่าจะจัดการกับร่างกายของเราอย่างไร จึงเป็นเรื่องของสังคมที่จะพิจารณา แต่เขาก็เสนออีกว่า การให้อำนาจทั้งหมดแก่สังคมก็ทำไม่ได้อีกเช่นกัน เพราะจะกลายเป็นระบบเผด็จการที่คนหมู่มากทำอะไรก็ได้แก่คนหนึ่งคน การเป็นเผด็จการเช่นนี้ก็เป็นการละเมิดหลักการของความผูกพันโยงใยกันของมนุษย์ทั้งหมดเช่นเดียวกัน

พูดอีกอย่างหนึ่งก็คือว่า โนแวคไม่คัดค้านการอ้างสิทธิในการหยุดชีวิตตนเอง หรือสิทธิในการร้องขอให้แพทย์ช่วยยุติชีวิตให้ หากการใช้สิทธินั้นเป็นการแสดงออกถึงการที่สังคมเอื้ออาทรแก่ผู้อ้าง หรือการที่สังคมเห็นว่าผลประโยชน์สูงสุดจะตกแก่ผู้อ้างสิทธินี้เนื่องจากชีวิตไม่สามารถจะดำรงอยู่ได้ต่อไปอย่างมีศักดิ์ศรีอีกแล้ว ทั้งหมดนี้ขึ้นอยู่กับว่า เราจะตีความความหมายของคำว่า “อันตราย” (harm) อย่างไร หลักจริยธรรมข้อแรกของการแพทย์คือ “อย่าทำร้าย” (Do no harm) แต่ก็มีปัญหาว่า การยื้อชีวิตผู้ป่วยที่หมดทางรักษาจริงๆแล้ว เป็นการไม่ทำอันตรายหรือไม่ทำร้ายผู้ป่วย หรือเป็นตรงกันข้ามกันแน่

Anthropology through Buddhist Lenses

Anthropology through Buddhist Lenses: Interplays among the Self, the Other, and Buddhism

 

Soraj Hongladarom, Department of Philosophy, Faculty of Arts, Chulalongkorn University

 

“Formerly, in effect, one believed in ‘the soul’ as one believed in grammar and the grammatical subject: one said, ‘I’ is the condition, ‘think’ is the predicate and is conditioned—to think is an activity for which one MUST suppose a subject as cause. The attempt was then made, with marvelous tenacity and subtlety, to see if one could not get out of this net,—to see if the opposite was not perhaps true: ‘think’ the condition, and ‘I the conditioned; ‘I,’ therefore, only a synthesis which has been MADE by thinking itself.” – Friedrich Nietzsche, Beyond Good and Evil, Chapter III, Section 54

 

Academic disciplines are similar to other things in that they are also subject to change; they are born, and then their lives may be long, or quite short lived. During the time of their lives they may prosper, attracting a lot of attention, research grants, graduate students, star professors, and so on, or their fortunes might not be as good, and they just linger on, living in a neglected corner of the university. Some disciplines even died; that is, they are abandoned by their practitioners who take up some new endeavors. Philology, for example, prospered for a while a century or so ago, but then hardly anybody is taking it up nowadays, and the discipline has almost entirely been replaced by modern linguistics. Most other disciplines, however, manage to adapt themselves and hang on. Philosophy is, or seems to be, a great survivor. It is recognized to be the oldest of all the disciplines. At first it contained many areas of study which would later branch off and form their own turf. Natural science, for example, was known as “natural philosophy” and thus was considered part of philosophy even in the time of Newton, and the general recognition that there was a separate discipline of natural science which was independent from philosophy did not take shape until early in the nineteenth century. Psychology branched off from philosophy some time around the turn of the twentieth century. Now moral philosophy or ethics threatens to do so, when some practitioners argue that the best method to study ethical behavior lies more in the social science rather than the traditional conceptual analysis method of philosophy. Nonetheless, philosophy hangs on, and seem even to prosper despite many pundits, including stellar names like Steven Hawking, who are announcing its demise.

However, this paper is rather about anthropology, or more accurately how anthropology and philosophy interact. Anthropology, as with most other disciplines, branched off from philosophy around the middle of the nineteenth century. The study of human beings had been a concern of philosophical reflection for as long as there was philosophy. Philosophers such as Kant wrote a book on the subject (Anthropology from a Pragmatic Point of View – Kant, 2006), but anthropology in the modern sense took off with the use of the scientific method. So the birth of modern anthropology was quite parallel to that of psychology. In both cases the traditional philosophical endeavor (studying human beings and the mind) was infused with the new scientific method, and there arose a consciousness that a new discipline was needed. Thus while traditional philosophy remained a staunchly humanistic discipline emphasizing documentary research, reading and interpreting of texts, and writing, the new disciplines tried out new ways of investigation, consisting of laboratory study, field research, analysis of bones and skulls, and so on. In short, empirical means of study were directly and fully employed in psychology and anthropology. Instead of reading ancient books, commenting on them and producing even more texts, modern anthropologists go out into the field and see for themselves what things are like. Of course they just cannot report just the bare fact that they see. They have to analyze and interpret the data collected and observed, trying to fit the data with the theoretical framework that they already subscribe or even use the data as a foil to challenge the commonly accepted frameworks. In any case, they have to start with the “bare facts.” This is simply not available in the old philosophical method.

What I would like to do in this paper is to reflect on the method of anthropology, and I would like to argue that insights gained from Buddhism could play a significant role in how anthropology should be studied. Since I am not an anthropologist and am not thoroughly familiar with the theoretical works that are in vogue among scholars in the field today, I will stay with the literature I know and the problems that I am more familiar with. However, I believe that the literature and the problems here would shed much light into anthropology itself. In this case I consider myself not unlike an anthropologist himself, who, as an outsider, claim to have a better look at the culture and way of life of an alien tribe better than what the members of the tribe describe themselves. By allowing a philosopher to have a look at anthropology, perhaps anthropologists might get some useful insights than what can be obtained by themselves looking back at what they do alone.

More specifically, this chapter proposes a fresh look at anthropology as an academic discipline through the lens provided by Buddhist thought. What is unique in Buddhism is that it denies the objective existence of the self, arguing instead that what is commonly known as the self is a construction, in much the same way as a rainbow is a construction made by the mind out of light which is reflected by the water droplets. As there is in objective reality no such thing as a rainbow, so is the self, according to Buddhist thought. I propose this view of the self (and by extension the other) as a theoretical underpinning that could inform how we understand the basic way anthropology deals with the self and the other. Corollary to this is the distinction, often made by philosophers when they approach anything anthropological, between the descriptive and the normative. In a naïve sense, the descriptive is aligned with the other and the normative with the self. This can be seen when one, taking the cultural relativist stance, declines to judge the value systems of the other, taking instead a descriptive stance. On the contrary, one who studies the other tends to assume that one’s own point of view or theoretical framework is normatively correct. According to a key tenet in Buddhist philosophy, the Doctrine of Emptiness (sūnyatā), the boundary between the self and other is also a construct, implying that there is always self in the other and the other in the self. As a result the Doctrine seems to call all boundaries and reifications into deep conceptual confusion. But it is my contention that this is a beneficial confusion, one which stirs up old ways of thinking and potentially comes up with a new way of looking at how cultural phenomena should be studied. When the line between the self and the other becomes confused, then one does become the other while at the same time remaining oneself. This should be beneficial to anthropology.

*

We begin by reflecting on the two terms that all anthropologists are familiar with, ‘emic’ and ‘etic.’ As is well known, Kenneth Pike (1967) coined the term, referring to point of view originating from within the culture that the anthropologist is studying, and the one that the anthropologist herself uses in order to describe the culture in question, respectively. According to Pike, who is a linguist, the term ‘emic’ comes from ‘phonemic,’ which refers to sounds of a language in so far as the sounds represent meaningful units within the language itself. On the contrary, ‘etic’ comes from ‘phonetic,’ and is a scientific and objective description of the sound itself without referring to the meaning within any language. Thus, in English the phonetic sounds [p] and [ph] are phonemically the same, meaning that both are parts of the same English phoneme. The [p] is unaspirated; in English one would normally hear that when a typical English speaker says words such as ‘Spanish’ or ‘spend’ or ‘sprite’. On the other hand, in words such as ‘perky’ or ‘Peter’ the typical English speaker would start the syllable with the aspirated [ph] sound. However, if one says ‘perky’ using the unaspirated [p] sound, the English speaker would still recognize the same word (with the same meaning), although she may think that the speaker may be a foreigner. This is totally different in another language such as Thai, where the [p] and the [ph] are phonemically distinguished. That is, they represent different units of meaningful sounds in the language. Thus the word [paa] in Thai means ‘to throw’, but the word [phaa] means ‘to lead’. The words give totally different meanings depending on whether [p] sound is aspirated or not. Thus what Pike is after in his characterization of the etic and the emic is that the former describes the outer aspects of an object or an event, while the latter describes the inner ones. In other words, the former deal with those aspects that are couched in the language that is used to describe, whereas the latter deals with those aspects that are couched in the language used by the natives themselves.

A logician is thus reminded of the distinction between the object language and the metalanguage when a logical system describes another system of language within the former system. A definition that is well known among logicians and philosophers of language is the definition of ‘truth’ proposed by Alfred Tarski (1983). According to him, a statement S in a language L is true if and only if the content of S obtains. For example, suppose S is the statement “The sun rises in the east.” Tarski’s definition would have it that the statement “The sun rises in the east” is true in English if and only if the sun rises in the east. So since it is indeed the case that the sun rises in the east, then the statement or the proposition (we don’t need to go into the details of how the two are similar or different in this paper. I am using the two words interchangeably) “The sun rises in the east.” is true. Do this for every statement in a language then you get a definition of ‘true.’ In other words, for any proposition, p, ‘p’ is true in L if and only if p. Here the metalanguage is the language we used to make the definition itself, in this case English, and the object language is the language that we would like to describe and find truth conditions for (which happens also to be English). In the same manner, we can also say that the statement “Die Sonne geht im Osten auf” is true in German if and only if the sun rises in the east. Here we find more clearly the different between the metalanguage (English) and the object language (German).

The parallel between the metalanguage/object language and the etic/emic distinctions is as follows. Pike would like the etic/emic distinction to do the work of distinguishing between points of view from outside and from inside. For example, when an anthropologist observes a behavior of a native tribe and ask for explanation from a member of the tribe; suppose further than she knows the language of the tribe, the description and explanation of the behavior offered by the member then belongs to the emic. But when the anthropologist translates the explanation back to her academic audience she uses the etic stance. The emic is the behavior seen from the inside, and the etic is the opposite. Thus the emic description belongs to the object language, and the etic one belongs to the metalanguage.

A problem with the emic and the etic is how to jump from the one to the other without loss. That is, when you have an emic description, or a set of statements in the native language, how can you translate that set into the language that someone from outside of the circle of the native speakers can understand it fully? The key word here is ‘fully.’ Is it possible to translate a sentence from a native language into another without any loss? This is only possible, according to the philosopher of language Donald Davidson (2001), if both languages share the same truth conditions such that whenever a statement in one language is true, a material and objective condition corresponding to that statement being true can be obtained and that condition becomes the condition that makes the statement in the other language true also, and the same goes for false statements. However, in cultural descriptions, or in a language of the natives, including ourselves, there are bound to be those statements that are imbued with meanings which are not transparent and do not refer directly to material conditions outside, but to certain beliefs and practices that are endemic to that culture. In that case Davidson’s truth condition as the basis of translatability does not seem to work. The situation is well known as the ‘hermeneutic circle’, where in order to translate a sentence from one language into another, one has to know all the words in the source language (since meanings are always interconnected), but in order to know all the words one has to know the meanings of each word in that language.

The problem, I believe, must be familiar to anthropologists. Faced with the practice and belief of an alien tribe, the task of the anthropologist is to describe those in a language that is understood by the global community, or at least the community of fellow anthropologists. But the problem of translatability and the hermeneutic circle always stand in a way. There must be a gap which is unbridgeable, so the task of the anthropologist is always, necessarily, an interpretive one, meaning that it is not a foregone conclusion that a description of one anthropologist must be identical with another description of the very same native belief and practice offered by another.

This interpretive nature appears to be in direct conflict with the scientific face of anthropology itself. After all, if a description is to be scientific, it should not matter who is doing the description. The description should or must be the same since it is the objective nature of the phenomenon that is being described, and the language used to describe is one and the same. So there is a fundamental tension within anthropology, and contributes not insignificantly to the contested nature of the discipline.

So how can Buddhist thought contribute to this? I believe the fundamental tension mentioned in the last paragraph is a symptom of a dichotomy between the inside and outside that is necessarily embedded in the very nature of anthropology itself. The distinctions between the emic and the etic, the object language and the metalanguage, and the source language and target language within the hermeneutic circle, all arise out of the more fundamental distinction between self and other. What we have in all these distinctions is the tension between the inner and the outer, the inside and the outside, and most fundamentally this reflects the basic distinction between the self and the other.

This is a very familiar picture that I believe are also well known to all anthropologists. According to Descartes, there is a fundamental distinction between the self, who perceives the world and is constituted by running conscious thoughts, and whatever is being cognized by the consciousness. Philosophers are deeply familiar with the distinction between the subject and the object, which is about the same thing as the self and the other. Descartes’ problem is how to jump from the realm of the subject, the cogito, to the realm of objective reality of rivers and trees. And he does this through an invocation of the benevolent God who by His nature cannot deceive him or anybody else for that matter. It is also well known that Descartes’s reliance on God is essentially an untenable one, and without God there is a big problem of how to bridge the subject and the object which continues until today.

Descartes’ predicament stems from his belief that there is an ego, his own self, which governs all the running episodes of his conscious thoughts. Nietzsche sees this very clearly when he argues against Descartes’ cogito argument in Beyond Good and Evil in the passage quoted at the beginning of this paper that one cannot conclude the existence of an objectively enduring self from the fact that one is aware of all the running episodes of conscious thoughts that appear “before one’s eyes,” so to speak. The fact that I wrote “one is aware …” and “before one’s eyes” does not have to imply that there is actually a one who is an objectively enduring self in the sense required by Descartes. This is a very important insight from Buddhist philosophy. According to Buddhist philosophy, the self as is typically understood, an objectively enduring, metaphysically inherent entity, just does not exist on its own. This is known as the Doctrine of the Non-Self (sūnyatā). The self only appears to exist, just as a rainbow only appears to exist since it arises out of certain reflections created by sunlight and water droplets. So we can say that there are only sunlight and water droplets, but no rainbows. Certainly rainbows appear before our eyes, but then they are only appearances. In the same way, according to Buddhist philosophy, the self only appears to exist. At this level of analysis only our bodily and mental constitutions do exist, but not the self. The self only appears to exist when we become self conscious and refer to ourselves using the first-person pronoun. And when we refer to ourselves using the pronoun, what is being referred appears to exist only to the extent that enables the talk or the language use to go on. When I say to the nurse at a clinic, for example, that I weigh 86 kilograms, I refer to my physical body, but when I say “I am thinking of myself on top of a mountain,” I am perhaps referring to an event in my brain which is interpreted as having this particular meaning. According to Buddhist belief there is no enduring, objectively existing self. Just as the rainbow is not an enduring, objectively existing entity, so too is the self.

When the self itself is problematic, the distinction between the self and whatever is not the self is problematic too. Thus the whole edifice that gives rise to the conundrum in anthropology alluded to earlier becomes problematic. A positive outcome of all this is that, when the line between the self and the other cannot be clearly drawn, there is a sense in which everything become the self and for that matter everything also becomes the other. The line between the subject and the object, usually thought of as absolute, begins to crumble, with the result that the line between the emic and etic, and so on also crumbles. This crumbling down is positive because it frees us, both philosophers and anthropologists, from the binary mindset that locks us in the vision that there always has to be the inner and the outer, the inside and the outside, and so on. When the self can be anywhere and everywhere, the inner and the emic can also be anywhere and everywhere. A description of the belief and practice system of a group of people, then, does not have to depend on a conception of objectivity that characterizes the scientific worldview. The very concept of objectivity itself depends on this dichotomy between the subject and the object; when the dichotomy crumbles, so is the concept that is dependent on it.

However, what crumbles down is only the concept of objectivity as it is dependent on the subject/object distinction. This is an important point because if we are not careful, then we could slide down the slippery slope toward epistemological nihilism where no knowledge is possible. The outcome that we can find “objectivity” everywhere is positive simply because there is a sense in which we can find knowledge from everywhere, and not only when it crosses the subject and object divide. In describing the belief and practice of a native tribe, for example, we don’t need to get inside their minds and try to describe what we found in the scientific language found in academic journals. That is not fully possible anywhere as we have seen. Instead the inside of their minds is not exactly speaking on the inside; since there is absolutely speaking no inside nor outside, then what we used to believe to reside inside could be found also on the outside. Here we have to be always aware that language itself is deceiving us all the time. Even if we are now saying that there is no outside and inside, we still have to use words such as ‘outside’ or ‘inside’ (or ‘emic’ and ‘etic’ or other dichotomic words) in order even to make sense to one another. However, if we are always conscious of the fact that the self and the other are but our own constructions for convenience’s sake and do not exist in absolute reality (in the same way as the rainbow does not exist in absolute reality), then we could still use the words ‘self’ or the first person pronoun to do the things we use these words to do, while, as I argue, avoiding the problem of bridging the gap between the subject and the object.

Let us imagine what would happen to an anthropologist when she encounters an unfamiliar practice of a native tribe. She has to understand the meanings behind it and report on it to the academic community using her own anthropological jargons. But the meanings of the native behind their practice could well be a reflection of her own view and reaction as well as her own understanding of the phenomenon after having studied and lived with the tribe for a period of time. This can be as objective as it can be because when the absolute boundary between the inner and outer is done away with, there is no barrier against her delving into the minds of the natives through introspectively looking at her own minds. This may sound very strange, but an analogy is in Buddhist thinking of how one can achieve full empathy with another through a basic understanding that one’s own mind and the mind of the other are in fact essentially interconnected. It is the conception of the distinction between the self and the other that creates a wall separating the two from each other. Thus, without the barrier, the anthropologist both become one with the native and detached from them at the same time. In this case the anthropologist interprets what is there inside her own mind, her own native understanding of the practice and then, as an anthropologist, broadcasts that understanding in the scientific language. Full empathy is a way in which a mind achieves a union with the mind of the other. Achieving empathy and union in this way is very important for the Buddhist, and the most important practices in Buddhism, such as meditations on loving-kindness and compassion and the powerful practice of “Giving and Taking” (tonglen), where the practitioner imagines that he soaks up all the sufferings of others while at the same time sending out his own happiness to all others, are designed just to prepare the practitioner toward achieving this union of oneself and others. The goal of the Buddhist practice is nothing but achieving this union, which is an aspect of becoming a Buddha. One then realizes that one is there in all the others, and that all the others are within oneself. In more practical terms this means that one shares all the feelings of joy, sorrow and happiness in others as if they were one’s own, and that one sends out one’s own feelings to others as if others belong to the same self as oneself too.

Thus, when the anthropologist studies the beliefs and practices of a native tribe, the goal would then be for her to become one with the native, thinking and acting like them. In this way the anthropologist shares in the feelings of joy, sorrow and others felt by the natives as if they were her own. Here the eventual goal is for the self or the mind of the anthropologist to dissolve into the selves and minds of the native. This may sound far-fetched, but the real meaning is quite down to earth. It means that the anthropologist empathize with the native, trying to think and feel just like they do. And since there is no boundary between self and other, when the anthropologist reports back to her academic community, she can just report on her own experiences and feelings, as if she were a native herself reporting to the academic community in their name. In this sense there is, absolutely speaking, no etic or emic, no object language or metalanguage, no representational scheme and reality; all dichotomies break down and appear only to be maintained because our language itself still works only when they appear to be upheld.

A typical scientific spirit, on the one hand, would emphasize that the observer has to detach herself from the object of her study. But this detachment only accentuates the gap between the self and the other that I have been trying to criticize. A Buddhism-inspired anthropology would, on the other hand, view the gap as only an illusion created by a faulty belief in the metaphysical reality of the self/other dichotomy. The scientist might object to my proposal here saying that it would destroy the objectivity of the report. After all, if the anthropologist imagines herself to be the native telling the latter’s story to the outside world, then what is the use of field research and all the points in research methodology courses that form a foundation of an anthropological education? However, dismantling the self/other dichotomy (and, of course, with it all the other dichotomies all of which depend on it) does not mean that there can be no standard of excellence in research. In Buddhism there is a clear standard of excellence for the practitioner, so that one can tell clearly how advanced one’s practice has been at any moment. One knows this by measuring how close or how far one’s condition at the moment is compared to the Goal, which of course is Liberation or nirvana. Thus in the text we find a difference between the Stream Enterers, or those who have just achieved the first step toward Realization, and the Arahats, who have destroyed all defilements and achieve the state of total extinguishing, meaning the Arahat will not return to samsara in any form, which is known as nirvana. The Goal, then, is nirvana; the Arahat has achieved it, but the Stream Enterer has not. In the text there are clear indications as to why the Stream Enterer is at the stage they are at; on the one hand, they are distinguished from the mere layperson in that they understand some important tenets in Buddhism and they have a correct understanding of the reason for practice, but on the other they still retain a number of defilements, including greed, anger and lack of more advanced understanding. The Buddhist path then could be laid out as a textbook where the more simple material are at the beginning for those who have just started, and then the material become more advanced and difficult as the student or the practitioner move on. Hence there is a clear indication of excellence. In anthropology there could be something along the same line. If the anthropologist reports to her academic peer without having sufficiently immersed herself in the native’s culture and only pretend to speak for them, or if she lacks the skills deemed necessary for an effective anthropologist, then she deserves to be censured. But if she does the reverse then obviously she deserves to be praised. Whether she is praised or censured by her academic peer does not have anything to do with the idea that the self/other dichotomy is taken to be merely an illusion.

Moreover, the view I propose here does not qualify as a species of relativism. The issue of relativism is perhaps the most contentious one between philosophers and anthropologists. In Available Light, Clifford Geertz argues for what he calls “anti anti-relativism” (Geertz, 2001, pp. 42-67). That is, what he is against is not the philosophical viewpoint that sets itself up as the opposite to relativism (which some may call universalism), but the stance of some who rail against relativism, proclaiming that the latter will inevitably lead to nihilism or the loss of everything we have held dear. Basically what Geertz is after is those who make a strawman out of those who favor cultural relativism. Those who espouse relativism does not have to be nihilists or anti-establishment, nor do they entertain that child eating is an acceptable behavior, and so on. I will not enter into the details of Geertz’s argument in this essay, but would like merely to point out that Geertz himself appears to be sympathetic, through a reading of his argument against anti-relativism here, to the view that I am proposing. What he is particularly arguing against is the tendency by those who criticizes relativism of relying on concepts such as the “Human Nature” or the “Human Mind,” which while they may sound appealing nonetheless are very difficult to pin down. When one is hooked on the Human Nature, Geertz argues, one tends to view anything with which one is unfamiliar as a “deviancy.” An implication is of course that what is included in human nature is too varied to be put under one umbrella of “Human Nature” as if there is only one. Here Geertz does not talk about human biological functions, such as breathing and eating; those are not so interesting from the anthropologist’s point of view. Instead what is much more interesting is human culture, those beliefs and practices that are imbued with meaning, which makes it almost impossible to get any handle on scientifically. The strawman argument offered by those who criticize relativism, then, belongs to the same type as those who rely on a strict dichotomy between the self and the other, or the inner and outer. A strict scientific worldview where the observer detaches herself completely from what she studies cannot result in a finding that would be satisfactory as a piece of anthropological knowledge, if that knowledge focuses on asking questions about cultures and tries to understand those beliefs and practices that together comprise a culture. Philosophers usually would argue that my proposal here would result in relativism, as if relativism is always something bad that has to be avoided at all cost. But then the charge of being relativistic itself presupposes the kind of dichotomizing which I have argued to be ultimately untenable. If the Buddhist viewpoint is to be taken seriously, then the distinction between relativism and universalism also goes the same way as that between the etic and emic discussed above. Ultimately the relativism/universalism dichotomy also depends on the self/other dichotomy: What is agreeable to me is labelled ‘universal’ and those who emphasize the other too much are then labelled ‘relativist.’

 

Conclusion

The distinction between self and other, then, is fundamental to the distinctions that create a gap that look at first sight to be unbridgeable. However, when the self itself is deconstructed in the Buddhist sense, then the whole dichotomy breaks down. A consequence is that there is no longer an objectively existing gap that creates the problem any longer. The anthropologist is then free to pronounce the weightiness of her research findings without having to worry about the gap. The gap, furthermore, underpins the oft mentioned philosophical distinction between relativism and universalism. Without the distinction being seen as a serious one, there is then no need for the kind of “anti anti-relativism” that Geerts talks about in his paper. The dissolution of the self, then, appears to be a rather significant contribution of Buddhism in the methodology of anthropology.

 

References

Davidson, D. (2001). Inquiries into Truth and Interpretation. 2nd Ed. Oxford: Oxford University Press.

Geertz, C. (2001). Available Light: Anthropological Reflections on Philosophical Topics. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Kant, I. (2006). Anthropology from a Pragmatic Point of View. R. B. Louden and M. Kuehn, transl. Cambridge University Press.

Pike, K. L., ed. (1967). Language in Relation to a Unified Theory of Structure of Human Behavior. 2nd Ed. The Hague, Netherlands: Mouton.

Tarski, A. (1983 (1956)). Logic, Semantics, Metamathematics: Papers from 1923 to 1938. Tarski, A., Corcoran, J. Eds. Hackett. (1st edition edited and translated by J. H. Woodger). Oxford University Press.

48 hours at Santo Tomas

A post about education …

แนวทางการปฏิบัติธรรม

เมื่อสองสามวันก่อนผมได้รับเอกสารเล่มหนึ่งจากหน่วยงานด้านธรรมะของมหาวิทยาลัย ในนั้นมีอยู่หัวข้อหนึ่งพูดเรื่องแนวทางการปฏิบัติธรรม ซึ่งบอกว่ามีอยู่สองแนวใหญ่ๆ คือแนวที่เน้นศรัทธา กับแนวที่เน้นการศึกษาด้วยตัวเอง แนวแรกก็คือว่าผู้เรียนหรือผู้ปฏิบัติไปศึกษากับครูโดยตรง และจุดเน้นของการศึกษากับครูแบบนี้ก็คือศรัทธาที่เรามีในตัวครูรูปนั้น ส่วนอีกแบบหนึ่งคือการศึกษาและปฏิบัติธรรมด้วยการอ่านหนังสือธรรมะด้วยตนเอง หนังสือที่ผมได้รับมาบอกว่า แนวทางที่สองออกจะดีกว่าแนวแรกเพราะแม้ว่าการศึกษาธรรมะด้วยตนเองจะเป็นเรื่องยาก แต่หากศึกษาจนเกิดความเข้าใจก็จะ “สามารปฏิบัติธรรมได้อย่างอิสระ และพึ่งตนเองได้อย่างแท้จริง” ในขณะที่การปฏิบัติกับครูในแบบแรก หากได้ครูที่ไว้ใจไม่ได้ และเน้นที่ศรัทธาในตัวครูมากจนเกินไป โอกาสที่จะปฏิบัติไปในทางที่ผิดก็จะมีอยู่สูง ต้องเฟ้นหาครูที่ไว้ใจได้จริงๆ ต่างจากแนวที่สองที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้คิดค้น ไตร่ตรองใคร่ครวญด้วยตัวเอง ก่อนที่จะตกลงใจเชื่อและเข้าใจจริงๆ

อย่างไรก็ตาม ข้อเสียของการปฏิบัติธรรมโดยอ่านหนังสือคนเดียว ที่หนังสือเล่มนี้ไม่ได้พูดถึงมากนัก ก็คือว่า หากผู้อ่านอ่านแล้วเข้าใจไปในทิศทางที่ผิดไปจากที่ผู้เขียนต้องการ ก็จะเข้ารกเข้าพงไปได้ง่ายมากๆ เนื่องจากไม่มีใครคอยชี้แนะ เราอาจคิดว่าการอ่านที่ผิดไปจากความต้องการสื่อสารของผู้เขียนจะเกิดขึ้นได้อย่างไร คำตอบก็คือเกิดขึ้นได้ง่ายมาก แม้แต่งานเขียนที่เป็นเรื่องพื้นๆธรรมดาๆก็ยังเกิดเหตุการณ์ว่าคนอ่านอ่านแล้วเข้าใจผิดไปจากเจตนาของผู้เขียน เช่นผู้เขียนตั้งใจจะสื่ออย่างหนึ่ง แต่ผู้อ่านอ่านแล้วเข้าใจว่าอีกอย่างหนึ่ง ที่เป็นเช่นนี้ส่วนมากก็มาจากว่าตัวหนังสือที่ปรากฏอยู่ในเล่มหนังสือนั้น ไม่มีอะไรที่เป็นหลักประกันได้เลยว่า จะสื่อความจากผู้เขียนถึงผู้อ่านไปได้ครบหมดร้อยเปอร์เซนต์ ยิ่งหากเป็นงานที่ยากมากๆมีความเป็นนามธรรมซับซ้อนอย่างคำสอนของพระพุทธเจ้าด้วยแล้ว โอกาสที่จะเข้าใจผิดก็ยิ่งมีมากขึ้น ดังนั้นการเรียนธรรมะแล้วไปปฏิบัติด้วยตนเอง จึงเป็นอะไรที่ต้องระวังมากเป็นอย่างยิ่ง ด้วยเหตุนี้การเรียนธรรมะกับครูที่มีชีวิตจึงมีภาษีมากกว่าในแง่นี้ เพราะเปิดโอกาสให้มีการแลกเปลี่ยน ซักถาม ซักซ้อมทำความเข้าใจ ซึ่งเป็นไปไม่ได้เลยในการเรียนและปฏิบัติธรรมะจากการอ่านเพียงอย่างเดียว

ในบทสนทนาเรื่อง เฟดรัส ของเพลโต โสกราตีสได้เสนอเหตุผลให้เฟดรัสฟังว่า การพูดมีน้ำหนักมากกว่าการเขียน เพราะในการพูด ผู้ฟังสามารถซักถามและโต้เถียงกับผู้พูดได้ทันที ทำให้การศึกษาปรัชญามีชีวิต ไม่เหมือนกับการอ่านงานเขียนที่มีนักปรัชญาเขียนเอาไว้ เมื่อมีข้อสงสัยหนังสือก็ไม่สามารถตอบอะไรได้ เพราะเป็นแค่กระดาษกับน้ำหมึก ในทำนองเดียวกันการอ่านธรรมะก็เหมือนกับฟังความอยู่ข้างเดียว ไม่มีการโต้ตอบสนทนา ซึ่งยากมากที่จะเกิดความเข้าใจอย่างถ่องแท้ขึ้นมาได้

นอกจากนี้ การเรียนกับครูที่มีชีวิตโดยเฉพาะในการเรียนและการปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า ยังมีประโยชน์มากที่สุดตรงที่ว่า ผู้เรียนจะได้สัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่ได้เรียนและได้ปฏิบัติตามคำสอนนี้มาจนเห็นผล และมองเห็นด้วยตาของตนเองว่า ผลของการปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้านั้นเป็นอย่างไรจริงๆ และผลนั้นก็ปรากฏตัวออกมาเป็นรูปธรรมในตัวบุคคลของผู้ที่เป็นครูของเราที่เราศึกษาอยู่ด้วยอย่างใกล้ชิด ในยุคของเรานี้มักมีเรื่องเกิดขึ้นเกี่ยวกับวงการของพระสงฆ์ ที่ทำให้ผู้คนมักเกิดความสงสัยว่าพระที่แท้จะยังเหลืออยู่อีกหรือ คำตอบก็คือว่า มีอยู่อีกมาก เราไม่จำเป็นต้องมีความสามารถในการมองเห็นได้ทันทีว่าใครเป็นพระอรหันต์ ใครไม่ใช่ เพราะมีแต่พระอรหันต์เท่านั้นที่ทำได้เช่นนี้ แต่ที่เรามีก็คือศรัทธาในตัวครูของเรา และจากศรัทธานี้เองที่จะนำไปสู่่ความเชื่อมั่น และการเห็นผลอันเป็นรูปธรรมที่ปรากฏอยู่ในตัวครูของเรา

เมื่อพูดเช่นนี้ คำถามที่เกิดขึ้นทันทีก็คือว่า แล้วเราจะแน่ใจได้อย่างไรว่าพระภิกษุรูปนี้ ที่เราคิดว่าควรจะฝากตัวเป็นศิษย์หรือไม่ มีคุณสมบัติตามที่ได้กล่าวมาข้างต้น? เรื่องนี้ก็เป็นวงจรกลับไปกลับมา คือหากเราไม่สามารถมองเห็นคุณสมบัติในตัวครู เราก็จะไม่รู้ว่าควรเลือกครูรูปไหนดี แต่ถ้าเราไม่ยอกเลือกเรียนกับครูรูปใดเลย เราก็จะไม่มีโอกาสที่จะเริ่มต้นปฏิบัติธรรมกับครูเป็นๆที่มีชีวิตเลือดเนื้อได้เลย เพื่อทำลายวงจรนี้เราจำเป็นต้องอาศัยความเชื่อมั่นเป็นตัวนำไปก่อน ซึ่งก็คือศรัทธา ในประเพณีพระพุทธศาสนาของทิเบต มีหลักอยู่ว่าครูจะเลือกผู้ที่จะมาเป็นศิษย์ คือไม่ใช่ว่าใครมาขอเรียนวิชาด้วยครูจะรับหมด เรื่องนี้เกิดขึ้นได้ยากมากๆในทิเบต ที่เกิดขึ้นเป็นประจำก็คือว่า ครูจะพิจารณาบุคคลที่จะรับเป็นศิษย์อย่างละเอียด บางทีใช้เวลาเป็นปีๆกว่าจะตัดสินใจ และในทำนองเดียวกันศิษย์ก็จะเลือกผู้ที่จะมาเป็นครูของตนเองด้วย บางทีก็ใช้เวลาเป็นปีๆเช่นเดียวกัน ประโยชน์ของวิธีการแบบนี้ก็คือเป็นการคัดกรองคุณภาพของทั้งผู้ที่จะมาเป็นศิษย์และเป็นอาจารย์

ในบริบทของไทยเราก็ไม่ต่างกันมาก ปัญหาของคนไทยที่สนใจปฏิบัติธรรมก็คือว่า มีทางเลือกให้เลือกเป็นจำนวนมาก แล้วผู้จะเรียนก็มักจะเดินท่องไปสำรวจสำนักต่างๆ เข้าที่นั่นที ที่นี่ที แต่ไม่มีการสร้าง “ความผูกพัน” และ “การตกลงปลงใจ” (commitment) ที่จะศึกษาปฏิบัติกับสำนักใดสำนักหนึ่งอย่างจริงจัง ผลก็คือปฏิบัติธรรมไม่ก้าวหน้าไปไหน สิ่งที่อยากจะแนะนำผู้ปฏิบัติในท้ายที่สุดนี้ก็คือว่า หลังจากที่ได้ศึกษาทางเลือกของสำนักต่างๆมาระยะหนึ่ง ผู้เรียนต้องตัดสินใจเลือกและตกลงปลงใจจะใช้ชีวิตทางธรรมกับสำนักใดสำนักหนึ่งที่ตนเองพิจารณาแล้วเป็นสำนักที่เหมาะกับตนเองที่สุด หากไม่ทำเช่นนี้แล้วโอกาสที่จะปฏิบัติธรรมได้ผล เช่นจากการอ่านด้วยตัวเอง ก็แทบจะเป็นไปไม่ได้เลย

 

การบรรยายของคีลุง ริมโปเช

เมื่อวันที่ 30 ที่ผ่านมา คีลุง ริมโปเชได้มาร่วมสนทนากับกลุ่มอาจารย์กับนิสิตและบุคคลทั่วไปที่คณะอักษรศาสตร์ จุฬาฯ เราคุยกันเรื่อง “สติ” หรือ mindfulness โดยเฉพาะเรื่องการเอาการทำสมาธิแบบสติปัฏฐานมาประยุกต์ในการทำงาน หรือเพื่อเหตุผลด้านสุขภาพ ซึ่งมีงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์รองรับ

อย่างไรก็ตาม คีลุงริมโปเชก็ได้พูดเกี่ยวกับบทบาทของการทำสมาธิแบบสติปัฏฐานตามแบบของพระ พุทธศาสนาแบบทิเบตไว้อย่างน่าฟังมาก ท่านกล่าวว่าการฝึกสติ ไม่ได้มีเพียงแต่การรับรู้ความเคลื่อนไหวต่างๆของร่างกาย หรือรับรู้ความรู้สึก หรือความคิดเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงการรับรู้ความสัมพันธ์ กันอย่างเป็นโยงใยของสรรพสิ่งต่างๆ หรือที่เรียกว่า dependent co-origination หรือในภาษาบาลีว่า “อิทัปปัจจยตา” ความหมายก็คือว่า แทนที่เราจะรับรู้ถึงปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในร่างกายของเรา เรารับรู้สภาวะต่างๆที่เกิดขึ้นในสิ่งแวดล้อมรอบๆตัวเราด้วย
คีลุงริมโปเชกล่าวว่า การฝึกสติปัฎฐานจะไม่สมบูรณ์เลย หากเราละเลย “โพธิจิต” ซึ่งได้แก่ความตั้งใจว่าจะช่วยเหลือสรรพสัตว์ให้พ้นทุกข์ ท่านกล่าวว่าการฝึกสติปัฏฐาน ควรจะทำให้เกิดสภาพที่ใจของเราเปิดโล่ง รับรู้ถึงความทุกข์ของสรรพสัตว์มาไว้ แทนที่จะเป็นการปิดกั้นตัวเราออกจากสิ่งอื่นๆในธรรมชาติ เรามีสติต่อการเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติ สภาวะความเป็นไปของสิ่งรอบตัว รับรู้ถึงปัจจุบันขณะของทั้งตัวเราและธรรมชาติ
จริงๆเรื่องที่ท่านเสนอก็ไม่ได้แปลกอะไร ทั้งหมดมีอยู่แล้วในพระบาลี สติปัฏฐานมีอยู่สี่ประการ คือ กาย เวทนา (ความรู้สึก) จิต (ความคิด) แล้วก็ธรรม อย่างหลังก็หมายถึงการรับรู้ความเป็นไปของธรรมชาติรอบๆตัวแบบที่คีลุงริมโป เชพูดนั่นแหละ ธรรมชาติประกอบด้วยไตรลักษณ์ ตัวเราเป็นหนึ่งเดียวกับธรรมชาติ เพียงแต่เวลาเราฝึกสติปัฏฐาน ส่วนมากมักจะไม่ค่อยเน้นสติปัฏฐานอันสุดท้ายตรงนี้ ไปเน้นแต่สามอย่างแรกกันเกือบหมด

ภัยพิบัติกับปัญหาเรื่องความชั่วร้าย

เหตุการณ์แผ่นดินไหวที่เนปาลกำลังเป็นข่าวใหญ่ในขณะนี้ ผู้คนจากทั่วโลกต่างก็เห็นอกเห็นใจผู้ประสบภัย และมุ่งหน้าไปยังเนปาลเพื่อให้ความช่วยเหลือในด้านต่างๆ อย่างไรก็ตาม เรื่องแผ่นดินไหวนี้ก็ทำให้การพูดแบบเก่าๆหวนกลับมา นั่นคือเกิดคำถามว่า คนเนปาลทำบาปกรรมอะไรไปหรือเปล่า ถึงได้ประสบกับเคราะห์กรรมแบบนี้?

ในวิชาเทววิทยา มีปัญหาใหญ่ปัญหาหนึ่งได้แก่ “ปัญหาเรื่องความชั่วร้าย” คือว่าพระเจ้าเป็นผู้ที่ทรงพระมหากรุณาสูงสุด และในขณะเดียวกันก็ทรงเป็นผู้ทรงอำนาจสูงสุดด้วย การเป็นผู้ทรงความกรุณาสูงสุดหมายความว่า พระเจ้าเต็มเปี่ยมไปด้วยความรักแก่สัตว์โลกที่พระเจ้าสร้างขึ้นมาอย่างเสมอกัน ไม่มีประมาณ และการเป็นผู้ทรงอำนาจสูงสุดก็คือว่า พระเจ้าสามารถทำได้ทุกสิ่ง ไม่มีอะไรจะมาขัดขวางอำนาจของพระองค์

แต่ปัญหาก็คือว่า ในโลกนี้มี “ความชั่วร้าย” อยู่ ทั้งความชั่วร้ายที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่นสงคราม แล้วก็ความชั่วร้ายที่เกิดขึ้นเอง เช่นแผ่นดินไหว โรคระบาด หรือสึนามิ ไม่ว่าจะเป็นความชั่วร้ายแบบไหน ก็ทำให้ผู้คนต้องทนทุกข์ทรมาน ล้มตายลงเป็นจำนวนมาก ทรัพย์สินเสียหาย ฯลฯ ทั้งนั้น แต่พระเจ้าเป็นผู้ทรงความกรุณากับทรงมีอำนาจสูงสุด แล้วเหตุใดพระเจ้าจึงปล่อยให้เกิดความชั่วร้ายเหล่านี้ขึ้น? หากพระองค์มีความกรุณาสูงสุดจริง รักสัตว์โลกจริง และมีอำนาจทำได้ทุกอย่างจริง แล้วทำไมจึงเกิดเหตุการณ์แบบนี้ขึ้น?

ปัญหานี้นับว่าเป็นปัญหาที่ท้าทายศรัทธาของผู้ที่เชื่อในพระเจ้ามากที่สุด แล้วก็แก้ได้ยากที่สุดในบรรดาปัญหาทางเทววิทยาทั้งหลาย อย่างไรก็ตามนักปรัชญากับนักเทววิทยาก็แก้ว่า พระเจ้าสร้างมนุษย์มาในฉายาของพระองค์ หมายความว่ามนุษย์มี “เสรีภาพ” ที่จะทำอะไรก็ได้ แม้พระเจ้าก็ห้ามไม่ได้ ดังนั้นถ้าใครคนหนึ่งอยากทำชั่ว พระเจ้าก็ห้ามไม่ได้ คนทำก็ต้องรับผิดชอบผลการกระทำของตัวเอง

แต่คำตอบนี้ก็ใช้ไม่ค่อยได้กับความชั่วร้ายที่เกิดจากภัยธรรมชาติ เช่นแผ่นดินไหว เพราะไม่มีมนุษย์คนไหนจะทำให้เกิดได้ ในแง่นี้คำตอบก็คือว่า มนุษย์อย่างเราๆไม่สามารถเข้าใจจิตใจหรือแผนการของพระเจ้าได้ บางสิ่งบางอย่างเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นของมันเองตามธรรมชาติ พระเจ้าสร้างโลกมาเป็นแบบนี้ มีหินเหลวร้อนอยู่ใต้เปลือกโลกแบบนี้ มีเปลือกโลกเป็นแผ่นๆเคลื่อนไหวไปตามหินเหลวข้างล่าง แล้วเปลือกโลกก็มาชนกัน มันก็ต้องเกิดแผ่นดินไหวอยู่แล้ว เมื่อมีคนมาอาศัยอยู่ตรงที่เกิดแผ่นดินไหว ก็ต้องเกิดความสูญเสียเป็นเรื่องธรรมดา พระเจ้าไม่สามารถลงมาบอกมนุษย์ล่วงหน้าได้ว่าตรงนั้นตรงนี้จะเกิดแผ่นดินไหวหรือสึนามิภายในเวลาเท่านั้นเท่านี้ เป็นเรื่องที่มนุษย์ต้องเรียนรู้กันเอง

คนไทยส่วนใหญ่ที่ไม่ได้นับถือศาสนาที่มีพระเจ้า ก็คิดได้ทำนองเดียวกัน คือเมื่อเกิดภัยพิบัติ ปัญหาก็คือว่าหลายต่อหลายครั้งคนที่ประสบภัยพิบัติ เขาเป็นคนดีมากๆ ไม่เคยทำบาปกรรมอะไรใหญ่โต คนที่โดนแผ่นดินไหวเสียชีวิตไป ก็มีทั้งผู้ใหญ่ คนหนุ่มสาว แล้วก็เด็ก แล้วเด็กจะไปทำบาปกรรมอะไรได้? หลายคนคิดว่าเป็นเรื่องของกรรมเก่าตั้งแต่ชาติก่อน ก็คุณไปอยู่ตรงนั้น เวลานั้น ตอนที่เกิดแผ่นดินไหวพอดี ก็ต้องมีกรรมเก่าบางอย่างผลักดันคุณให้ไปอยู่ตรงนั้นใช่หรือเปล่า? ถ้าไม่ใช่กรรมชาตินี้ (เพราะคนดีๆคนบริสุทธิ์ต้องตายลงไปมากมาย) ก็ต้องเป็นชาติก่อนนั่นแหละ

สิ่งที่ชาวพุทธควรคิดก็คือว่า เรามีกรรมเก่ากันหมดทุกคนแหละครับ ไม่ใช่มีแต่ชาวเนปาลที่สูญเสียเท่านั้นที่มีกรรมเก่า มีกันหมดทุกคน เพียงแต่ว่ากรรมเก่าของแต่ละคนส่งผลออกมาคนละอย่าง เราๆที่นั่งอ่านบล๊อกนี้อยู่ ไม่แน่ว่าบางคนอาจอยู่ดีๆป่วยเป็นโรคร้าย (ไม่ได้แช่งนะครับ) บางคนอาจโชคดีถูกล็อตเตอรี่รางวัลใหญ่ เรื่องของเรื่องก็คือไม่มีใครสามารถรู้อนาคตของชีวิตของเราได้ คนเนปาลเขาก็ไม่รู้ว่าจะเกิดแผ่นดินไหว เราเองก็ไม่รู้ว่าชะตาชีวิตของเรา แม้กระทั่งวันพรุ่งนี้ จะเป็นอย่างไร ดังนั้นการไปว่าเขาบอกว่าเขาทำกรรมเก่าไม่ดีเอาไว้ จึงไม่เป็นเรื่องสมควรครับ ตัวเราเองก็เหอะ เราเองก็ไม่รู้หรอกว่า ตัวเราเอง ได้ทำกรรมเก่าอะไรไว้ สิ่งที่ทำไปนั้นอาจหนักมากๆก็ได้ แล้วที่ผ่านมามันยังไม่ส่งผล แต่ก็ไม่แน่ อาจจะส่งผลพรุ่งนี้มะรืนนี้ก็ได้

ดังนั้นท่าทีที่ถูกต้องของชาวพุทธก็คือว่า เราต้องใช้ชีวิตอยู่ด้วยความไม่ประมาท หมายความว่าเรารู้ตัวอยู่ตลอดเวลาว่า พรุ่งนี้เราอาจถึงแก่ความตายเอาง่ายๆก็ได้ ดังนั้นต้องดูตัวเองในเวลานี้ว่า ตัวเองกำลังทำอะไรอยู่ ที่ตัวเองทำอยู่น่ะ เป็นประโยชน์แก่ตัวของตัวเองหรือแก่ผู้อื่น ทั้งในโลกนี้และโลกหน้าหรือเปล่า ไม่ใช่ว่าใช้ชีวิตอย่างสบายๆ ไม่คิดว่าสิ่งร้ายๆจะเกิดแก่ตัวเอง อย่างนั้นคือประมาทแหละครับ เรื่องร้ายๆไม่มีใครหนีได้ ทุกคนต้องพบเข้าไม่วันนี้ก็วันต่อๆไปสักวัน พอคิดอย่างนี้จิตใจก็จะอยู่กับสติ การกระทำต่างๆของเราก็จะมีความหมายขึ้นมา เป็นประโยชน์แก่ตัวเราเอง

ดังนั้นอย่าไปว่าชาวเนปาลว่าเขาทำกรรมเก่ามาเลยครับ ที่เขาประสบอยู่นี่ก็หนักมากแล้ว ยังมาโดนว่าหาว่าไปทำกรรมชั่วเข้าให้อีก ในท้ายที่สุดคนที่ว่าเองนั่นแหละครับ กำลังประกอบอกุศลกรรมข้อใหญ่เข้าให้แล้ว และกำลังใช้ชีวิตอยู่ด้วยความประมาท ทางที่ดีก็คือ เราเห็นอกเห็นใจเขา เพราะเขาก็เป็นเพื่อนร่วมโลกกับเรา ถ้าเราจะช่วยเหลือทางใดทางหนึ่งได้ เราก็ควรทำ เราควรคิดกันแบบนี้มากกว่าครับ